ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΑΓΕΙΡΑ

Τα αρχαία Στάγειρα βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από τη σημερινή Ολυμπιάδα, προς τα νοτιοανατολικά, στη θέση με το τοπωνύμιο «Λιοτόπι». Η πόλη ιδρύθηκε το 665 π.Χ., από Ίωνες αποίκους που κατέφτασαν από το νησί της Άνδρου, ενώ λίγο αργότερα εγκαταστάθηκαν σε αυτήν και άποικοι από τη Χαλκίδα. Μετά το πέρας των Περσικών Πολέμων, τα Στάγειρα προσχώρησαν στην Α' Αθηναϊκή Συμμαχία, αν και οι πηγές αναφέρουν ότι η συνεισφορά τους στο κοινό ταμείο ήταν σχετικά μικρή. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, όμως, το 424 π.Χ., η πόλη αποστάτησε από τους Αθηναίους συμμάχησε με τους Σπαρτιάτες και παραδόθηκε στο Βρασίδα, ο οποίος φρόντιζε να τονίζει στους κατοίκους των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας ότι πήγαινε ως ελευθερωτής τους για να τους σώσει από τον αθηναϊκό ζυγό. Αυτός ο ισχυρισμός εύρισκε ανταπόκριση τουλάχιστον σε ορισμένα στρώματα του πληθυσμού τα οποία λαχταρούσαν να απαλλαγούν από την οικονομική αφαίμαξη που εφήρμοζε εις βάρος τους η Αθήνα. Με αυτό το σχέδιο ο Βρασίδας ξεκίνησε να διασπάσει την αθηναϊκή αυτοκρατορία στη Βόρεια Ελλάδα. Κατά την εκστρατεία του εκεί κατέλαβε κι άλλες πόλεις, όπως την Ακανθο, αλλά και την Αμφίπολη, μια από τις πιο σημαντικές αθηναϊκές αποικίες. Την άνοιξη του 423 π.Χ. Αθήνα και Σπάρτη συνήψαν ανακωχή αλλά ο Βρασίδας αρνήθηκε να σταματήσει το σχέδιό του. Τον Απρίλιο του 422 π.Χ. η ανακωχή έληξε και οι Αθηναίοι έστειλαν εκστρατευτικό σώμα υπό τον Κλέωνα να ανακαταλάβει τις πρώην κτήσεις τους στη Βόρεια Ελλάδα. Ο Βρασίδας όμως συνέτριψε τους Αθηναίους στην Αμφίπολη, όπου όμως σκοτώθηκε και ο ίδιος, όπως και ο αντίπαλός του Κλέων. Έτσι τα Στάγειρα δεν ξαναγύρισαν ποτέ στην Αθηναϊκή Συμμαχία.

Αργότερα, τα Στάγειρα εντάχθηκαν στο "Κοινό των Χαλκιδέων", την συνομοσπονδία δηλαδή των πόλεων της Χαλκιδικής, που είχε πρωτεύουσα την Όλυνθο. Ο Φίλιππος ο Β’, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ισοπέδωσε την πόλη στον Ολυνθιακό πόλεμο το 349 π.Χ., και την ανοικοδόμησε και πάλι, προς τιμήν του Αριστοτέλη, τον οποίο εκτιμούσε ιδιαίτερα. Πιθανότερο είναι όμως η πόλη να ανοικοδομήθηκε από τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο, όπως αναφέρεται σε άλλες πηγές. Παρά την ανοικοδόμηση της πόλης η καταστροφή αυτή σηματοδότησε την αρχή μιας φθίνουσας πορείας, η οποία οδήγησε σταδιακά στη παρακμή. Κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους η πόλη ερημώνεται. Να σημειώσουμε ότι ο Στράβωνας, που έζησε από το 63 π.Χ. μέχρι το 23 μ.Χ., αναφέρει στα περίφημα Γεωγραφικά του, ότι την εποχή που επισκέφτηκε την περιοχή τα Στάγειρα ήταν ήδη ερημωμένα.

Κατά την μεσαιωνική περίοδο, κοντά στο 1000 μ.Χ., αναφέρεται στη θέση της αρχαίας πόλης ένα κάστρο με την ονομασία κάστρο της Λιβασδιάς ή της Λιψάσδας. Ο επισκέπτης μπορεί και σήμερα να δει τα ερείπια κάποιων κτισμάτων στον βόρειο λόφο του αρχαιολογικού χώρου καθώς και μικρό τμήμα βυζαντινού περιτειχίσματος στους πρόποδές του. Οι πρώτες ανασκαφικές επεμβάσεις στον αρχαιολογικό χώρο των αρχαίων Σταγείρων ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και συνεχίστηκαν μέχρι τις μέρες μας, φέρνοντας στο φως σημαντικότατα ευρήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχετικά πρόσφατο πρόγραμμα αναστήλωσης υπό την εποπτεία της ΙΣΤ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, το οποίο με την ολοκλήρωσή του θα προσφέρει πρόσβαση στους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου σε τμήμα του τείχους που περιλαμβάνει κυκλικό πύργο και τον μεγάλο τετράγωνο πύργο.

Όταν ο Αριστοτέλης απεβίωσε το 322 π.Χ. στη Χαλκίδα, το σώμα του μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του, τα Στάγειρα, όπου θάφτηκε με εξαιρετικές τιμές. Ανακηρύχθηκε «οικιστής» της πόλης και έχτισαν βωμό πάνω στον τάφο του. Μάλιστα, καθιέρωσαν γιορτή στη μνήμη του, τα «Αριστοτέλεια». Σήμερα γίνονται σοβαρές προσπάθειες από την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους τοπικούς φορείς να αναβιώσουν τα "Αριστοτέλεια".

Ο ΤΟΠΟΣ

• Μεταλλεία Χαλκιδικής: Η Πατρίδα Του Αριστοτέλη
• Μεταλλεία Χαλκιδικής: Τα Αρχαία Στάγειρα
• Μεταλλεία Χαλκιδικής: Η Πύλη του Αγίου Όρους
• Μεταλλεία Χαλκιδικής: Η Μονή Ζυγού
• Μεταλλεία Χαλκιδικής: Ο Πύργος του Προσφορίου