ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Τα μεταλλεία της Μακεδονίας και ιδιαίτερα της περιοχής που εκτείνεται από τον Αξιό ως τον Νέστο, της Θάσου συμπεριλαμβανομένης έπαιξαν βασικό ρόλο στην εξελικτική πορεία του αρχαίου Ελληνισμού. Το σπουδαιότερο μέταλλο που από τα προϊστορικά χρόνια ανακαλύφθηκε εκεί και χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους του τόπου ήταν ο χρυσός. Οι αναφορές στην εξόρυξη χρυσού στα μεταλλεία της Μακεδονίας είναι πάμπολλες και πολύ αρχαίες.

• Ο Ηρόδοτος μιλά για μεταλλεία χρυσού και αργύρου (“χρύσεά τε και αργύρεα μέταλλα”) στο Παγγαίο και επισκέφθηκε τα μεταλλεία της Θάσου.
• Ο Θουκυδίδης ήταν κάτοχος μεταλλείων στη Σκαπτή Ύλη (στην κοιλάδα των Φιλίππων) και δίνει πληροφορίες βασιζόμενες και στην προσωπική του πείρα.
• Κατά τον Ηρόδοτο, οι Θάσιοι, που ως το 463 π.Χ. είχαν στα χέρια τους το εμπόριο του χρυσού και του αργύρου του Παγγαίου, κέρδιζαν 200 με 300 τάλαντα το χρόνο, από τα οποία 80 από τη Θάσο, 80 από τη Σκαπτή Ύλη και τα υπόλοιπα από το Παγγαίο.
• Επίσης κατά τον Ηρόδοτο, ο Πεισίστρατος, τον 6ο αιώνα π.Χ., χάρη στα πλούτη που απέκτησε στα μεταλλεία του Παγγαίου κατά την εξορία του, ανακατέλαβε την εξουσία στην Αθήνα και στερέωσε την εξουσία του.
• Ομοίως, πάλι κατά το Ηρόδοτο, ο τύραννος της Μιλήτου Ιστιαίος απέκτησε πολλά από τα πλούτη του –είχε κόψει μάλιστα και χρυσά νομίσματα- από τα χρυσωρυχεία της Μυρκίνου (κοντά στον Στρυμόνα), τα οποία του είχε παραχωρήσει ο Δαρείος, σαν κυρίαρχος της περιοχής την εποχή εκείνη.
• Ο Αριστοτέλης στο έργο του “Ακούσματα” αναφέρει ότι στην περιοχή υπήρχε χρυσοφόρα (“χρυσίτις”) άμμος, καθώς και χρυσοφόρο χώμα (“αχώνευτος γη, η το χρυσίον εκβάλλουσα”), απ’ όπου με τα πλυντήρια (“χρυσοπλύσια”) έβγαζαν το χρυσό , με μικρές σχετικά δαπάνες.
• Ο Θεόφραστος, στο “Περί Λίθων” έργο του κάνει ιδιαίτερη αναφορά στα μεταλλεία χρυσού της Μακεδονίας.

Όσον αφορά την περιοχή της Χαλκιδικής δεν διαθέτει μόνο φυσικές ομορφιές. Χαρακτηρίζεται και από σημαντικά ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο που συνδέεται κύρια με την ύπαρξη μεταλλευτικής δραστηριότητας. Ειδικότερα, το ΒΑ τμήμα της, με το πλούσιο σε μικτά θειούχα μεταλλεύματα υπέδαφος, είναι η περιοχή στην οποία έχουμε τις παλαιότερες μεταλλευτικές εργασίες τις οποίες μπορούμε (προς το παρόν) να αποδώσουμε στην περίοδο της ρωμαιοκρατίας. Ο C. L. Sagui ισχυρίζεται ότι βρήκε νομίσματα του Φιλίππου και του Αλέξανδρου στις στοές των μεταλλείων της Lipzada (Ολυμπιάδα), πλην όμως η όλη δομή του άρθρου και η άγνοια της ιστορίας της περιοχής θέτουν υπό αμφισβήτηση την εγκυρότητα των πληροφοριών του.

Ο O. Davis γράφει ότι τα μεταλλεία της περιοχής δραστηριοποιούνται την ελληνιστική περίοδο και η μεταλλευτική θέση στο Νεοχώριο πρέπει να χρονολογείται σ’ αυτή την περίοδο. Η ορθότητα των απόψεων του Davis δεν μπορεί να αποκλειστεί με επιχειρήματα αλλά κατά τις επιφανειακές έρευνες του αρχαιολόγου Ιωακείμ Παπαγγέλου εντοπίστηκαν μόνον ενδείξεις εκμεταλλεύσεων των χρόνων της Ρωμαιοκρατίας στις Σκουριές της Μεγάλης Παναγίας και στον κάμπο ΝΔ του ιδίου χωριού, όπου ίσως θα μπορούσαν να αναχθούν σε παλαιότερα χρόνια.

Με την υπoταγή στους Ρωμαίους η εκμετάλλευση ανεστάλη προσωρινά σύμφωνα με διάταγμα (senatus consuitum) του 167 π.Χ., κυρίως επειδή οι Ρωμαίοι απέκτησαν πρόσβαση στα πλουσιότερα μεταλλεία χρυσού και αργύρου της Ισπανίας. Ο οικονομικός μαρασμός που ακολούθησε την άρση της μεταλλευτικής δραστηριότητας οδήγησε στην έκδοση ενός μεταγενέστερου διατάγματος το 157 π.Χ. που ακύρωσε το προηγούμενο και επέτρεψε τη λειτουργία όλων των μεταλλείων στην περιοχή.

LINKS ΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

• Εισαγωγή Μεταλλευτικής Ιστορίας
• Μεταλλευτική Ιστορία στην Αρχαιότητα
• Μεταλλευτική Ιστορία στους Βυζαντινούς Χρόνους & στην Τουρκοκρατία
• Μεταλλευτική Ιστορία στη Σύγχρονη Εποχή