ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Το 1893 η εκμετάλλευση των μεταλλείων περιήλθε στην οθωμανική μεταλλευτική εταιρία "Κασσάνδρα". Το 1918, μία από τις κυριότερες μεταλλευτικές εταιρίες που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή ήταν η Γαλλο-οθωμανική "Μεταλλεία Κασσάνδρας" στον Ίσβορο (Στρατονίκη) για εξόρυξη σιδηροπυρίτη. Η πρώτη προσπάθεια της αξιοποίησης των σιδηροπυριτών Κασσάνδρας με εμπλουτισμό χρονολογείται από το 1907. Το έτος αυτό τέθηκε σε λειτουργία κοντά στον όρμον Στρατωνίου η πρώτη εγκατάσταση υδρομηχανικής πλύσης από τη γαλλική εταιρεία, Societe Οttomane des Μines de Cassandra.

Η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (Α.Ε.Ε.Χ.Π.&Λ.) ιδρύθηκε το 1909 από τον χημικό Ν. Κανελλόπουλο. Μόλις το 1920 απέκτησε τα πρώτα μεταλλευτικά της δικαιώματα στην Αν. Χαλκιδική προερχόμενα από σουλτανικά φιρμάνια, που βρισκόταν στην κυριότητα της "Γαλλο-οθωμανικής Εταιρίας Μεταλλείων Κασσάνδρας" από το 1893.

Μεταπολεμικά την πλειοψηφία των μετόχων της Α.Ε.Ε.Χ.Π.&Λ. απέκτησε ο Μποδοσάκης Αθανασιάδης. Το 1952 άρχισε να λειτουργεί στο Στρατώνι το πρώτο από τα τρία σημερινά εργοστάσια εμπλουτισμού μεταλλευμάτων. Έτσι το 1953 αξιοποιήθηκαν και τα φτωχά μεικτά θειούχα μεταλλεύματα της Αν. Χαλκιδικής από τα οποία παράγονται τα συμπυκνώματα σφαλερίτη και γαληνίτη, που εξάγονται στο εξωτερικό.

Η επωνυμία Μεταλλεία Κασσάνδρας εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1893. Το όνομά τους οφείλεται προφανώς στην τότε ονομασία του σημερινού Νομού Χαλκιδικής, Κασσάνδρα. Την ίδια χρονιά τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής παραχωρούνται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Γάλλο-Οθωμανική Α.Ε., η οποία είχε την έδρα της στο Παρίσι. Στα 600 περίπου καμίνια της περιοχής απασχολείται μια πολυεθνική κοινότητα 6.000 εργατών, σε μία πρώιμη εκδοχή πενθημέρου, καθώς οι Εβραίοι εργάτες είχαν αργία το Σάββατο ενώ οι Χριστιανοί την Κυριακή. Έως το 1900 εξορύσσονται και περνούν από μεταλλουργική κατεργασία στα καμίνια της εταιρείας 72.000 τόνοι μεταλλεύματος. Το 1901 η εταιρεία αρχίζει την επιφανειακή εκμετάλλευση του κοιτάσματος σιδηροπυρίτη στο μεταλλείο του «Μαντέμ Λάκκου» κοντά στη Στρατονίκη.

ΑΕΕΧΠ&Λ

Την Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία διαδέχεται το 1927 η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων & Λιπασμάτων (ΑΕΕΧΠ&Λ). Η εταιρεία διαβλέπει εγκαίρως, την αναγκαιότητα ευρείας χρήσης λιπασμάτων για την ανάπτυξη της γεωργίας στην χώρα. Με στόχο την εξασφάλιση της πρώτης ύλης για την παρασκευή λιπασμάτων, το θείο οδηγείται στην αγορά μεταλλείων σε διάφορα σημεία της χώρας. Εκτός των μεταλλείων της Κασσάνδρας η ΑΕΕΧΠ&Λ αγοράζει και αυτά της Κύπρου, της Ερμιόνης, του Ωρωπού και της Κορώνης, ενώ ταυτόχρονα ιδρύει εργοστάσιο λιπασμάτων στην Δραπετσώνα.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η πλειοψηφία των μετοχών της ΑΕΕΧΠ&Λ περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη Αθανασιάδη, ο οποίος με την δραστηριότητά του δίνει ιδιαίτερη ώθηση στον μεταλλευτικό κλάδο. Επίκεντρο των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της εταιρείας γίνεται το Στρατώνι.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η ΑΕΕΧΠ&Λ κατασκευάζει στην παραλία του Στρατωνίου εργοστάσιο εμπλουτισμού και ξεκινάει την παραγωγή μικτών θειούχων μεταλλευμάτων. Παράλληλα, από το 1972 αρχίζει η εκμετάλλευση του μεταλλείου μικτών θειούχων της Ολυμπιάδας. Το 1976 κατασκευάζεται το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα, οπότε τα προϊόντα της εκεί μεταλλευτικής δραστηριότητας μεταφέρονται έτοιμα προς φόρτωση στο Στρατώνι.

Στα μέσα της δεκαετίας του 80 η ΑΕΕΧΠ&Λ περνάει σταδιακά στον έλεγχο της κρατικής ΜΕΤΒΑ. Η κρατική εταιρεία δεν καταφέρνει να ιδρύσει εργοστάσιο χρυσού λόγω των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας και το 1992 η ΑΕΕΧΠ&Λ τίθεται υπό καθεστώς εκκαθάρισης.

TVX Hellas

Το Δεκέμβριο του 1995, μετά από δύο άκαρπους διαγωνισμούς τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των Μεταλλείων Κασσάνδρας και το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων περιέρχονται στην TVΧ Hellas, θυγατρική της καναδικής μεταλλευτικής εταιρείας TVX Gold. Πρωταρχικός σκοπός της εταιρείας είναι η δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή της Ολυμπιάδας.

Παράλληλα, η TVX έχει άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος μεικτών θειούχων στις «Μαύρες Πέτρες» κάτω από τη Στρατονίκη. Η επένδυση στην Ολυμπιάδα δεν θα υλοποιηθεί ποτέ λόγω των ενστάσεων και αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας για περιβαλλοντικούς λόγους, καθώς και μίας αρνητικής απόφασης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2002, σύμφωνα με την οποία το περιβαλλοντικό κόστος της επένδυσης θα ήταν μεγαλύτερο από το οικονομικό και κοινωνικό όφελος που θα προέκυπτε για την τοπική κοινωνία .

Άλλη μία αρνητική απόφαση του ΣτΕ, αυτήν τη φορά για τυπικούς λόγους, οδηγεί την εταιρεία στις αρχές του 2003 στην διακοπή των εργασιών στο μεταλλείο Μαύρες Πέτρες. Οι εργαζόμενοι τίθενται σε διαθεσιμότητα. Η εταιρεία και ολόκληρη η περιοχή περιέρχονται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση Ενώ 480 εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους. Τα χωριά της περιοχής αρχίζουν να μαραζώνουν οικονομικά και πληθυσμιακά. Για την αποφυγή κοινωνικών εκρήξεων η τότε κυβέρνηση καταρτίζει ειδικό κοινωνικό πρόγραμμα το οποίο απορροφά όλους τους εργαζόμενους των μεταλλείων.

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ

Τον Ιανουάριο του 2004 το Ελληνικό Κράτος παραχωρεί τα μεταλλευτικά δικαιώματα στα Μεταλλεία της Κασσάνδρας στην εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε. με ειδικό νόμο που επικυρώνεται από τη Βουλή Το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων των μεταλλείων περιέρχονται στην ιδιοκτησία της καινούργιας εταιρείας. Η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. προχωρά αμέσως στη σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την επαναλειτουργία του Μεταλλείου των Μαύρων Πετρών. Το μεταλλείο ξεκινά και πάλι την λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2005 με την παραγωγή συμπυκνωμάτων μολύβδου και ψευδαργύρου.

Παράλληλα, η Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. υποβάλλει τον Ιανουάριο του 2006 , ενιαίο επιχειρηματικό σχέδιο για την παράλληλη ανάπτυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Ολυμπιάδας και των Σκουριών, το οποίο προβλέπει και τη δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή του ξοφλημένου μεταλλείου του Μάντεμ Λάκκου. Μετά την κατ’ αρχήν αποδοχή του επιχειρηματικού σχεδίου από την κυβέρνηση, η Ελληνικός Χρυσός καταθέτει τον Μάιο του ίδιου χρόνου Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ).

Τον Ιούλιο του 2011 υπογράφηκε από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων του έργου των Μεταλλευτικών Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων Μεταλλείων Κασσάνδρας Χαλκιδικής της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός, αφού κρίθηκε ότι η υποβληθείσα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τηρεί πλήρως τα προβλεπόμενα από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία και αφού –όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση του ΥΠΕΚΑ– έγινε μακρά διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και φορείς της περιοχής καθώς και τις συναρμόδιες υπηρεσίες άλλων υπουργείων. Απώτερος στόχος είναι η εξόρυξη, η επεξεργασία και η παραγωγή μετάλλων όπως άργυρος, χρυσός, χαλκός, καθώς και συμπυκνωμάτων μετάλλων μολύβδου και ψευδαργύρου. Με την υπογραφή της έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων όλοι ήλπιζαν να μπει ένα τέλος –τουλάχιστον σε νομικό επίπεδο– στην πολύχρονη διαμάχη ανάμεσα στις διάφορες εταιρείες που κατά καιρούς ανέλαβαν τη διαχείριση των αρχείων και στους κατοίκους της περιοχής που διαμαρτύρονται για περιβαλλοντικά προβλήματα από τη λειτουργία των ορυχείων και υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και σήμερα διαμαρτυρίες, που διχάζουν την τοπική κοινωνία.

LINKS ΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

• Εισαγωγή Μεταλλευτικής Ιστορίας
• Μεταλλευτική Ιστορία στην Αρχαιότητα
• Μεταλλευτική Ιστορία στους Βυζαντινούς Χρόνους & στην Τουρκοκρατία
• Μεταλλευτική Ιστορία στη Σύγχρονη Εποχή